Artur Szymczyk: Wymyślmy wspólnie Lublin [wywiad]

Zapraszam na wywiad z Arturem Szymczykiem, który jest zastępcą prezydenta Lublina odpowiedzialnym za inwestycje i rozwój. Lublin – w mojej opinii – to jedno z tych miast w Polsce, które świadomie i kompleksowo prowadzi politykę rozwoju ukierunkowaną na przyszłość. Dlatego podpytałem prezydenta o miejską inteligencję jego miasta, o projekty już zrealizowane i te planowane w obszarze smart city. Rozmawiamy też o roli obywateli we współtworzeniu miast, a także o dobrej współpracy miasta z inwestorami. Zapraszam do lektury. 

Bartosz Dominiak /Smart City Blog/: Jak scharakteryzuje Pan miasto inteligentne? Jakie musi mieć cechy?

Artur Szymczyk, Zastępca Prezydenta Miasta Lublin ds. Inwestycji i Rozwoju: W Lublinie uważamy, że naszpikowanie miasta czujnikami i elektroniką nie obdarza go automatycznie inteligencją, przekładając się bezpośrednio na wzrost jakości życia mieszkańców. Rozwiązania inteligentne muszą być projektowane nie tyle z rozmachem, ile mądrze i ergonomicznie. Powinny brać pod uwagę rzeczywiste potrzeby społeczności, a w procesie projektowania i wdrażania angażować i edukować mieszkańców. Oznacza to rezygnację z gotowych, dostępnych na rynku szablonów rozwiązań projektowanych pod typowego użytkownika. Wierzymy, że miejski intelekt pojawia się dopiero w efekcie analizy potrzeb mieszkańców, możliwości adaptacji technologii oraz jej rzeczywistej użyteczności społecznej.  Miasto inteligentne to miasto, które musi być zorientowane na zrównoważony rozwój poprzez efektywne wykorzystanie technologii, z tym że technologia ta powinna mieć wyłącznie charakter wspomagający. Inteligencja miasta powinna przejawiać się również w mechanizmach jego funkcjonowania, z uwagi na fakt, że procesy dziejące się w mieście z reguły są bardzo skomplikowane zarówno pod względem strukturalnym jak i wdrożeniowym, potrzebne jest zarządzanie nim w sposób zintegrowany przy zaangażowaniu wszystkich interesariuszy.

Czy zatem Lublin jest miastem inteligentnym?

Z całą pewnością idea miasta inteligentnego w mieście Lublin jest głęboko zakorzeniona. Widoczne są również efekty naszych działań – Lublin coraz częściej pojawia się na wysokich miejscach w rankingach branżowych. Fakt, że podnoszenie IQ miast to proces relatywnie nowy. Śmiem twierdzić, że nie ma przykładu miasta na świecie, które jest inteligentne w każdym obszarze. Na taką rewolucję musimy jeszcze poczekać. Proszę zauważyć, że sama koncepcja smart city dosyć szybko ewoluuje. Nie tak dawno mieliśmy etap generacji 1.0, obecnie funkcjonuje generacja 3.0, która ma charakter społeczny, a już głośno mówi się o kolejnym etapie 4.0, w którym głównym założeniem jest implementacja rozwiązań technologicznych w taki sposób, aby były kompatybilne z rozwiązaniami, które jeszcze nie powstały. Czy Lublin jest miastem inteligentnym? Jak najbardziej można stwierdzić, że tak – zwłaszcza w obszarach związanych z mobilnością oraz partycypacją. Oczywiście wyznaczyliśmy obszary, które wymagają dopracowania i będą one przedmiotem dyskusji w najbliższych latach. W mojej ocenie w tej części Polski wyznaczamy powoli standardy inteligentnego miasta, które mogą być inspiracją dla innych.

Które projekty z obszaru smart cities realizowane w ostatnich latach w Lublinie uważa Pan za najważniejsze, za takie, które przyczyniły się do istotnej zmiany w mieście, w zakresie jakości życia jego mieszkańców?

Projekty, które przyczyniły się do istotnej zmiany w mieście to przede wszystkim nasze działania na płaszczyźnie rozwiązań dedykowanych dla transportu publicznego oraz aktywizacja mieszkańców za pomocą nowych metod partycypacyjnych. Inwestycje w tabor zeroemisyjny były realizowane w naszym mieście na długo przed ustawą o elektromobilności i paliwach alternatywnych. Podejście kompleksowe w przypadku transportu publicznego umożliwiło nam świadczenie usług dla mieszkańców na bardzo wysokim poziomie, ponieważ posiadamy narzędzia, które skutecznie ten transport wspomagają – nas, jako jego zarządców (System Zarządzania Transportem Publicznym) oraz jego użytkowników (System Dynamicznej Informacji Pasażerskiej).

Uruchomienie dużego systemu rowerów miejskich również oceniam jako jeden z ważnych projektów w ostatnich latach. Po wdrożeniu Lubelskiego Roweru Miejskiego (LMR) corocznie odnotowujemy wzrost zainteresowania tym środkiem komunikacji. W ostatnim sezonie z rowerów skorzystano aż 745 000 razy. Oprócz kolejnej usługi dla mieszkańców zmieniamy w ten sposób ich postrzeganie i nawyki, osiągając przy tym korzyści ekologiczne dla miasta. Uważam, że sukces LMR spowodował, że w ostatnim roku w mieście zaczął funkcjonować system wypożyczalni skuterów elektrycznych (blinkee), system car–sharing (PANEK) oraz big car–sharing (CityBee). Mieszkańcy i inni użytkownicy dostrzegają zalety w rozwiązaniach sharingowych, a my, jako miasto, jesteśmy na dobrej drodze do integracji wszystkich środków transportu w mieście.

Odnosząc się do rozwiązań partycypacyjnych najważniejszym projektem w ostatnich latach był przeprowadzony panel obywatelski – „Lublin 2018: Co zrobić, aby oddychać czystym powietrzem?”. Odniósł on ogromy sukces, dając nam skuteczne i realne narzędzie współpracowania z mieszkańcami miasta. Doświadczenia panelu pozwoliły nam spojrzeć na planowanie strategiczne miasta z innej perspektywie i pomogły zaplanować innowacyjny, niespotykany dotychczas proces nowej strategii rozwoju miasta „Lublin 2030”.

Jakie projekty planuje miasto w najbliższych latach?

W najbliższych latach planujemy uzupełnić poprzednie inwestycje w zakresie transportu publicznego o dodatkowe komponenty. Obecnie pracujemy nad wdrożeniem systemu biletu elektronicznego, który za pośrednictwem aplikacji mobilnej umożliwiał będzie m. in. wykupienie biletu okresowego na dowolną liczbę dni, płacenie za przejazd dokładnie tyle, ile on zajmie lub gromadzenie środków na przejazdy za pośrednictwem elektronicznej portmonetki. Nasze podejście zakłada budowę modułową tak, aby system mógł być podstawą do integracji z innymi systemami za pośrednictwem szyny danych w ramach API. Dzięki temu rozwiązaniu można będzie zintegrować wszystkich użytkowników w ramach dostępnych usług miejskich (np. roweru miejskiego) w ramach jednej platformy.

Oczywiście nie możemy zapominać o inwestycji w tabor elektryczny. Jako miasto musimy przygotować się do zapisów wynikających z ustawy o elekromobilności i paliwach alternatywnych, która nakłada obowiązek procentowego udziału pojazdów zeroemisyjnych w całkowitej flocie pojazdów. Łącznie do 2022 r. planujemy zakupić ok. 60 autobusów elektrycznych tak, aby wskaźnik taboru zeroemisyjnego osiągnął poziom 50%. Naszym celem jest również integracja w ramach różnych środków transportu, dlatego też pracujemy nad stworzeniem systemu węzłów przesiadkowych. Pojawią się one w pobliżu kluczowych korytarzy komunikacyjnych przy drogach wjazdowych do miasta. W skład infrastruktury węzła wchodzić będą m. in. parkingi rowerowe oraz ładowarki dla autobusów elektrycznych. Obecnie pracujemy nad rozbudową powstałego już systemu ITS, który docelowo ma objąć 90% kluczowych skrzyżowań na terenie miasta.

Zaplanowaliśmy również usprawnienia w komunikacji w postaci Contact Center – platformy pomiędzy Urzędem Miasta Lublin a jego interesariuszami. Rozwiązanie to stanowi odpowiedź na zapotrzebowanie mieszkańców w zakresie e-usług i stworzenie standardów w zarządzaniu relacją na linii miasto – mieszkańcy.

Nie należy jednocześnie zapominać o elemencie stanowiącym spoiwo między nowoczesnymi rozwiązaniami a ich użytkownikami, którym jest edukacja. Najważniejszym aspektem inteligentnego miasta jest jego społeczeństwo, a przede wszystkim jego spryt oraz zaangażowanie w kształtowanie całkowitego obrazu miasta. Nie jest możliwe uzyskanie zintegrowanego rozwoju bez przekazywania wiedzy – zaczynając od działań związanych z troską o przyszłość najmłodszych mieszkańców, a kończąc na eliminacji wykluczenia cyfrowego seniorów. Wyrazem dbałości o edukację swoich mieszkańców przez miasto Lublin są prowadzone zróżnicowane oraz dopasowane do każdej z grup społecznych projekty. Dla przykładu w marcu rozpoczęta została druga edycja projektu „Przedsiębiorcze dzieciaki”, którego celem jest kształtowanie podstaw przedsiębiorczych oraz kreatywnych u najmłodszych. Z drugiej strony podjęto działania nad wprowadzeniem opasek alarmowych dla seniorów poszerzając w ten sposób ich świadomość o korzyściach wynikających z otaczającej ich technologii.

Właśnie, od kilku lat eksperci zajmujący się rozwojem współczesnych miast, w tym również tzw. smart cities, podkreślają rosnącą rolę mieszkańców we współdecydowaniu o losach miast. Jaką rolę odgrywają w Lublinie tzw. smart citizens?

Rola mieszkańców we współdecydowaniu o losie miasta jest kluczowa. Bliska nam jest ideologia i postulaty głoszone w ramach trzeciej generacji koncepcji smart city, human smart city 3.0, gdzie to właśnie mieszkańcy są odpowiedzialni za współdecydowanie o dalszych kierunkach rozwoju. Ma to wyraz w Budżecie Obywatelskim czy też Zielonym Budżecie. Dlatego też te podstawowe narzędzia poszerzamy o inne formy partycypacyjnej współpracy. W ostatnim roku przeprowadziliśmy panel obywatelski – „Lublin 2018: Co zrobić, aby oddychać czystym powietrzem?”, podczas którego mieszkańcy przy wsparciu merytorycznym ekspertów opracowali rekomendacje mające na celu poprawę jakości powietrza w Lublinie. W trakcie panelu wypracowano aż 250 rekomendacji, a aż 55 z nich uzyskało poparcie panelistów na poziomie 80% – oznacza to, że zostaną one przekazane do realizacji.

Z uwagi na zbliżający się koniec obowiązującego okresu strategicznego miasta, musimy opracować nową strategię rozwoju miasta „Lublin 2030”. To doskonała okazja na zwiększenie aktywności w obszarze partycypacji. W związku z tym opracowaliśmy projekt „Wymyślmy wspólnie Lublin. Partycypacyjnie tworzymy inteligentną strategię Lublin 2030”, który zakłada niespotykany w skali europejskiej proces realnego współtworzenia jednego z najważniejszych dokumentów miejskich, na każdym etapie jego realizacji. Projekt ten uzyskał dofinansowanie ze strony Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju w ramach konkursu Human Smart Cities. Obecnie kształt koncepcji smart city w kontekście smart citizens jest coraz bardziej wyraźny. Po natłoku inwestycji w rozwiązania technologiczne, nastał czas na rozwiązania społeczne. Należy zatem pamiętać, że nie można mówić o inteligencji miasta Lublin bez jego inteligentnych obywateli.

Ważnym – przynajmniej z mojego punktu widzenia – elementem rozwoju miast inteligentnych jest umiejętności budowania partnerstw nawet w niewielkich projektach z podmiotami prywatnymi na zasadzie win–win. Czy przykłady takich partnerstw znajdziemy w Lublinie?

Oczywiście, jako miasto staramy się, gdy jest to tylko możliwe, zawierać partnerstwa w projektach z podmiotami prywatnymi tak, aby zapewnić maksymalne korzyści dla interesu publicznego i jednoczesny zysk strony prywatnej. Przykładem może być wspomniany już projekt „Wymyślmy wspólnie Lublin. Partycypacyjnie tworzymy inteligentną strategię Lublin 2030”, w ramach którego nawiązaliśmy współpracę z Lubelską Grupą Badawczą, której zadaniem będzie zabezpieczenie działań partycypacyjnych wyróżnionych w procesie budowania nowej strategii rozwoju „Lublin 2030”.

Skoro jesteśmy przy biznesie. Czy Lublin ma jakiś innowacyjny pomysł na wspieranie potencjalnych inwestorów?

Lublin już od lat sukcesywnie rozwija system obsługi inwestorów, dostosowując swoje usługi do zmieniającej się sytuacji na rynku. Obecnie obsługa inwestorów w Lublinie oferuje kompleksowe wsparcie przedsiębiorców zarówno na etapie przygotowywania inwestycji, w trakcie jej realizacji jak i po jej zakończeniu. Biuro Obsługi Inwestorów działa w systemie one-stop-shop, czyli kompleksowej obsługi procesu inwestycyjnego w jednym miejscu. Do każdego projektu inwestycyjnego przydzielany jest Project Manager, pomagający w procesie realizacji procesu na wszystkich jego etapach. W Lublinie w praktyce stosowana jest zasada mówiąca, że żaden inwestor bez względu na skalę działalności nie zostanie pozostawiony bez opieki. Wszystkie sprawy urzędowe są załatwiane niezwłocznie i z odpowiednim zaangażowaniem, co tworzy pozytywny klimat wokół samego procesu, budując partnerskie relacje.

Kolejnym istotnym czynnikiem ułatwiającym proces inwestycyjny w Lublinie jest fakt, że podstawą relacji z inwestorami zainteresowanymi posadowieniem lub rozwojem biznesu w Lublinie jest spersonalizowana obsługa zapytań oraz zapewnienie dostępu do aktualnych, wyczerpujących informacji na temat zasobów ludzkich i infrastrukturalnych oraz ich dostępności w ramach miejskiego ekosystemu gospodarczego. Odpowiedzialne za relacje z inwestorami biuro prowadzi permanentną obserwację i analizę lokalnego rynku przemysłu i usług w podziale na sektory. Rezultatem tych działań jest całe spektrum danych niezbędnych w procesie podejmowania decyzji biznesowych publikowane w formie skonsolidowanych raportów oraz wykorzystywane w spersonalizowanych ofertach inwestycyjnych.

Pomagamy również w nawiązaniu współpracy z innymi jednostkami wspierającymi przedsiębiorców, takimi jak Miejski Urząd Pracy w Lublinie, Lubelska Agencja Wspierania Przedsiębiorczości czy Lubelski Park Naukowo-Technologiczny. Każda z tych jednostek posiada odrębny wachlarz możliwego wsparcia dla przedsiębiorców, co pozwala na korzystanie z wielu różnych form pomocy jednocześnie.

Od wielu edycji obserwuję aktywną obecność Lublina podczas wydarzeń branżowych, np. podczas Smart City Forum. Co miastu daje udział w tego typu imprezach?

Wydarzenia branżowe związane z tematyką smart city, stanowiące platformę dialogu między administracją a biznesem, to doskonała okazja do zdobycia nowej wiedzy, wymiany doświadczeń oraz budowania płaszczyzny współpracy. W ramach konferencji mamy okazję uczestniczyć w niezwykle ciekawych i rozwijających dyskusjach, które pobudzają kreatywność, i z których czerpać można pomysły na wdrażanie nowych projektów w mieście.

Jako jedno z niewielu miast w Polsce intensywnie włączacie się w aktywność międzynarodową w obszarze inteligentnych miast. Jakie korzyści dla Lublina wynikają z członkostwa w stowarzyszeniu Leading Cities?

Działania zmierzające do sieciowania się miasta w skali międzynarodowej w obszarze tematycznym smart city pozwalają na przekazywanie informacji, wiedzy oraz promocji naszych działań. Leading Cities dostarczył Miastu Lublin nie tylko unikalne narzędzia smart city, ale również wsparcie merytoryczne i doradztwo.

Nasza współpraca nie ogranicza się wyłącznie do Leading Cities. Podczas jednej z konferencji mieliśmy okazję nawiązać dialog z firmą Bee Smart City, która stworzyła narzędzie bazy danych projektów smart z całego świata. Współpracujemy z nią na zasadach partnerskich, wspierając się w procesach na rzecz popularyzacji idei smart city. Musimy pamiętać, że korzyści wynikające ze współpracy z podmiotami międzynarodowymi mogą być bardzo zróżnicowane i zależne od profilu ich działalności.

W pytaniu wskazał Pan na fakt, że Lublin, jako jedno z niewielu miast zabiega o taką interakcję. Zastanawiam się, co może być przyczyną takiej sytuacji? Polskie miasta nie mogą mieć kompleksów na polu międzynarodowym i powinny promować własne, często innowacyjne, rozwiązania z zakresu smart city.

W ostatnich dniach Lublin, jako czwarte polskie miasto, uzyskał certyfikat ISO 37120, nazywany także certyfikatem Smart City. Czy praca nad wypełnieniem wymagań i zgromadzeniem wiarygodnych danych o mieście w 96 obszarach dostarczyła lubelskim urzędnikom doświadczeń, które pozwoliły spojrzeć na rozwój Lublina z innej perspektywy? W jakich działaniach planujecie wykorzystać pozyskaną wiedzę?

Cieszymy się z tego, że dołączyliśmy do wąskiego jeszcze grona polskich miast posiadających certyfikat ISO 37120. Wdrożenie w Lublinie normy jest konsekwencją przyjętej kilka lat temu polityki rozwoju. Chcemy szczególnie, aby wdrażane przez nas działania, w tym projekty z kategorii „smart”, służyły podnoszeniu jakości życia mieszkańców. Aby jednak wiedzieć, czy nasze starania przynoszą pożądane rezultaty, musimy je stale badać i raportować. W tym celu sporządzany jest m. in. coroczny raport monitoringowy z realizacji Strategii Lublin 2020 oraz badania społeczne wśród mieszkańców.

Wdrażając normę ISO 37120 zdawaliśmy sobie sprawę z faktu, że niesie ona ze sobą ogromne korzyści wynikające z jednolitego i przyjętego na całym świecie sposobu raportowania usług miejskich i jakości życia. Norma pozwoliła nam zidentyfikować nasze mocne strony, jakimi są na przykład edukacja, czy transport publiczny oraz te słabsze, jak chociażby środowisko, nad którym musimy się jeszcze bardziej skupić. Już intensyfikujemy działania i projekty prośrodowiskowe. Obecnie prowadzimy program wymiany pieców, do których miasto pokrywa nawet połowę kosztów zakupu nowego źródła ciepła wraz z montażem. Realizujemy zakup autobusów elektrycznych oraz rozwijamy ekologiczną sieć połączeń trolejbusowych. Dane o mieście uzyskane dzięki wdrożeniu normy ISO 37120 planujemy również wykorzystać przy opracowywaniu nowej Strategii Lublin 2030.

Dziękuję za rozmowę.

fot. Kancelaria Prezydenta – Marketing Miasta Lublin, Urząd Miasta Lublin